بررسی و تحلیل مبانی ارزش‌های اخلاقی از منظر حافظ

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی مبانی اخلاق از منظر خواجه شمس الدین محمد حافظ شیرازی می‌باشد. بدون شک حافظ یکی از بزرگترین اندیشمندان ادبی ایران زمین بوده که علاوه بر آنکه شاعری توانا است. کتاب او نیز نزد ایرانیان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است به گونه‌ای که پس از قرآن الهام بخش‌ترین کتاب ایرانی در خانه ایرانیان است. از سویی اخلاق نیز بنظر می‌رسد در عصر کنونی حلقه مفقوده بشریت در قرن حاضر است. بشر اگر چه در حوزه تکنولوژی و ارتباطات پیشرفت‌های چشمگیری نموده است اما از سویی افسرده‌تر و درمانده‌تر شده است چرا که به شدت نیازمند زندگی معنوی و اخلاقی است. از این‌رو ضرورت و اهمیت بررسی موضوع فوق بیش از پیش به چشم می‌آید. سئوال اصلی و اساسی این مقاله همانا مبانی اخلاق از منظر حافظ چیست؟ در این نوشتار در ابتدا مقدمه و سپس مفاهیم نظری و اصطلاحات مورد بحث قرار گرفته است. سپس مبانی فلسفی اخلاق حافظی و در پی آن مبانی کارکردی اخلاق از نگاه حافظ مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. یافته‌ها نشان می‌دهد که اخلاق از منظر حافظ در حوزه‌های شش گانه شامل: 1- اخلاق فردی، 2- اخلاق اجتماعی، 3- اخلاق الهی یا بندگی، 4- اخلاق اسلامی، 5- اخلاق سیاسی و  6 – اخلاق عرفانی یا رندی است. همچنین، در هریک از این ساحت‌ها به صورت دقیق و کاربردی معیارها و شاخص‌های اخلاق مورد بررسی و در هر یک از حوزه‌ها معیارهای مشخص و دقیقی استحصال گردیده است.