امکان‌سنجی کاربست هوش مصنوعی در آموزش رشته حقوق
کلمات کلیدی:
هوش مصنوعی, آموزش حقوق, تحلیل مضمون, تحلیل عاملی تأییدی, اخلاق فناوریچکیده
هدف این پژوهش بررسی امکان‌سنجی به‌کارگیری هوش مصنوعی در آموزش رشته حقوق با تمرکز بر الزامات فناورانه، آموزشی و اخلاقی–حقوقی در نظام آموزش عالی ایران است. پژوهش حاضر از نوع ترکیبی اکتشافی–توالی است که در دو بخش کیفی و کمی انجام شد. در بخش کیفی، داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با ۲۴ نفر از اساتید حقوق و متخصصان فناوری آموزشی در تهران گردآوری و با روش تحلیل مضمون بررسی شد. بر اساس یافته‌های کیفی، پرسش‌نامه‌ای محقق‌ساخته تدوین و در بین ۲۵۰ نفر از اساتید و دانشجویان رشته حقوق توزیع شد. تحلیل داده‌های کمی با استفاده از آمار توصیفی، تحلیل عاملی تأییدی و مدل‌یابی معادلات ساختاری انجام گرفت. نتایج نشان داد که تمایل به استفاده از هوش مصنوعی در آموزش حقوق در سطح بالا قرار دارد، اما الزامات فناورانه و زیرساختی هنوز به‌طور کامل تأمین نشده است. تحلیل عاملی تأییدی، پنج سازه اصلی شامل آگاهی و نگرش، الزامات فناورانه، ملاحظات اخلاقی–حقوقی، آمادگی آموزشی و تمایل به استفاده را تأیید کرد (CFI=0.94، RMSEA=0.056). همچنین، «آمادگی آموزشی» و «آگاهی فناورانه» قوی‌ترین پیش‌بین‌های تمایل به استفاده از هوش مصنوعی بودند و «ملاحظات اخلاقی–حقوقی» نقش میانجی در این ارتباط داشت. کاربست هوش مصنوعی در آموزش حقوق مستلزم هم‌افزایی میان فناوری، آموزش و اخلاق است. توسعه زیرساخت‌های دیجیتال، تربیت اساتید متخصص و تدوین چارچوب‌های اخلاقی و قانونی می‌تواند مسیر گذار به آموزش حقوق هوشمند را هموار سازد.
دانلودها
مراجع
Roman L. Artificial Intelligence and Positive Understanding of Law. Scientific and Informational Bulletin of Ivano-Frankivsk University of Law Named After King Danylo Halytskyi. 2025(19(31)):80-7. doi: 10.33098/2078-6670.2025.19.31.80-87.
Ignjatović G. AI Technologies in Legal Education: Milestones and Signposts for AI Integration. Zbornik Radova Pravnog Fakulteta Nis. 2025;64(104):283-312. doi: 10.5937/zrpfn1-56986.
Migliorini S, Moreira JI. The Case for Nurturing AI Literacy in Law Schools. Asian Journal of Legal Education. 2024;12(1):7-24. doi: 10.1177/23220058241265613.
Curlin J. ChatGPT Didn’t Write This . . . Or Did It? The Emergence of Generative AI in the Legal Field and Lessons From Mata v. Avianca. Alr. 2025;78(1). doi: 10.54119/alr.mlrt4575.
Pasupuleti MK. AI and Quantum Jurisprudence: Transforming Modern Law and Revolutionizing Legal Analysis for the Future. 2024:106-24. doi: 10.62311/nesx/17939.
Isakov V. Artificial Intelligence in Law and Legal Analytics. Legal Issues in the Digital Age. 2024;5(4):113-37. doi: 10.17323/2713-2749.2024.4.113.137.
Weber F, Wambsganß T, Söllner M. Enhancing Legal Writing Skills: The Impact of Formative Feedback in a Hybrid Intelligence Learning Environment. British Journal of Educational Technology. 2024;56(2):650-77. doi: 10.1111/bjet.13529.
Liu L, Zhu W. Research on Restructuring the Piano Lesson Teaching Model in the Context of Artificial Intelligence. GBP Proceedings Series. 2025;5:167-73. doi: 10.70088/xk8cht06.
Mayana RF, Santika T. Generative Artificial Intelligence in Education and Its Governance: Perspective of Copyright Law. Jurnal Pendidikan Terbuka Dan Jarak Jauh. 2024;25(1):1-14. doi: 10.33830/ptjj.v25i1.7471.2024.
Wang Y, Yang S. Constructing and Testing AI International Legal Education Coupling-Enabling Model. Sustainability. 2024;16(4):1524. doi: 10.3390/su16041524.
Zhao Y, Kuang J, Feng Y, Shi B. The Impact of Artificial Intelligence on Legal Theory and Practice: Research Insights From Chinese Scholars. 2024;1(6):125-33. doi: 10.62517/jel.202414617.
Nwaechefu H, Adewusi M, Kajja T, Onwubiko K, Natukunda M. The Prospects and Challenges in Adopting Artificial Intelligence Toward Effective Legal Education. Kiulj. 2024;6(2):152-62. doi: 10.59568/kiulj-2024-6-2-08.
Trang NTT, Linh NH, Hoang NTC, Kiet PVT, Loan LTN, Phuc NTH. Right to a Fair-Trial When Applying Artificial Intelligence in Criminal Justice - Lessons and Experiences for Vietnam. Journal of Law and Sustainable Development. 2024;12(3):e601. doi: 10.55908/sdgs.v12i3.601.
Korbayram A, Hoca E. Artificial Intelligence in the Judiciary, Ai Judges, and Its Applicability in North Macedonia. 2024:228-39. doi: 10.55843/isc2024conf228k.
Kravets S, Tokarchuk O. Integration of Artificial Intelligence in the Educational Process of Agro Engineering Students. Engineering Energy Transport Aic. 2024(2(125)):91-8. doi: 10.37128/2520-6168-2024-2-10.
Barabash OO. The Right to Medical Care and Healthcare in the Field of Reproductive Technologies: Artificial Intelligence and Artificial Reproduction. Analytical and Comparative Jurisprudence. 2025(1):921-7. doi: 10.24144/2788-6018.2025.01.154.
Morozov AV. Scientific and Pedagogical Activity Department of Computer Law and Information Security of the Hssa of Lomonosov Moscow State University. 2025(№4, 2024):53-68. doi: 10.55959/msu2413-631x-27-15-4-04.
دانلود
چاپ شده
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2025 Shahram Ranjdoust (Corresponding author); Parisa Valizad Ziyaei , Raziyeh Jafarpour, Fatemeh Valipour, Raha Gassabi Kaleybari , Parvin Asgharzadeh (Author)
این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.
