شناسایی جبهه‌های دانش با بهره‌گیری از اسناد و گزارش‌های بین‌المللی

چکیده

هدف پژوهش حاضر شناسایی جبهه‌های دانش نوظهور از طریق تحلیل اسناد و گزارش‌های راهبردی بین‌المللی در حوزه علم، فناوری و نوآوری بود. این مقاله یک مطالعه مروری روایی با رویکرد تحلیل توصیفی است که به بررسی محتوای گزارش‌های منتشرشده توسط نهادهای بین‌المللی از جمله Clarivate، McKinsey، WHO، WEF و NATO می‌پردازد. داده‌ها از ۵ منبع بین‌المللی معتبر استخراج شده‌اند و با استفاده از روش تحلیل تطبیقی کیفی و طبقه‌بندی موضوعی مورد بررسی قرار گرفته‌اند. برای ساختاردهی یافته‌ها از رویکرد تلفیقی بهره گرفته شد که عناصر هم‌پوشان در جبهه‌های دانش را در حوزه‌های مختلف شناسایی و دسته‌بندی می‌کند. بررسی گزارش‌ها نشان داد که علی‌رغم تفاوت‌های نهادی و هدف‌گذاری، هم‌گرایی قابل‌توجهی در شناسایی خوشه‌های دانشی وجود دارد. حوزه‌هایی همچون هوش مصنوعی، سلامت دیجیتال، انرژی پایدار، کشاورزی هوشمند و کلان‌داده‌ها به‌عنوان جبهه‌های دانشی مشترک در اغلب اسناد مطرح شده‌اند. همچنین رویکردهای مختلفی از تحلیل هم‌استنادی و شاخص‌های علم‌سنجی گرفته تا نظرسنجی نخبگان و تحلیل سیاستی برای شناسایی این جبهه‌ها به‌کار رفته است. تفاوت‌هایی در تمرکز مفهومی بین «جبهه پژوهشی»، «روند فناوری» و «اولویت راهبردی» نیز مشخص شد. نتایج این مطالعه می‌تواند مبنایی برای طراحی یک چارچوب بومی جهت رصد و طبقه‌بندی جبهه‌های دانش در سطح ملی باشد. پیشنهاد شده است که یک سامانه ترکیبی شامل داده‌های کمی و تحلیل‌های کیفی برای هدایت سیاست‌های علم و فناوری توسعه یابد تا همسو با تحولات جهانی، اولویت‌های داخلی نیز پوشش داده شوند.