شناسایی ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های مدیریت فرهنگی از منظر نهج‌البلاغه

نویسندگان

    محمود زمانی قمی گروه مدیریت فرهنگی و مدیریت رسانه، واحد تهران علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
    علی اکبر رضایی * گروه مدیریت فرهنگی و مدیریت رسانه ، واحد تهران علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران aa-rezaie@srbiau.ac.ir
    فاطمه عزیز آبادی فراهانی گروه مدیریت فرهنگی و مدیریت رسانه ، واحد تهران علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

کلمات کلیدی:

مدیریت فرهنگی, نهج‌البلاغه, حمکرانی فرهنگی, تحلیل مضمون

چکیده

هدف این پژوهش شناسایی و تبیین نظام‌مند ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های اصلی و فرعی مدیریت فرهنگی مبتنی بر آموزه‌های نهج‌البلاغه است. پژوهش با رویکرد کیفی و روش تحلیل مضمون انجام شد و از نظر هدف، کاربردی است. مشارکت‌کنندگان شامل ۱۵ نفر از خبرگان دانشگاهی و حوزوی آشنا با متون دینی و مدیران فرهنگی باسابقه بودند که به‌صورت هدفمند و گلوله‌برفی انتخاب شدند. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته گردآوری شد و تحلیل داده‌ها بر اساس الگوی براون و کلارک با بهره‌گیری از نرم‌افزار MAXQDA 2020 صورت گرفت. برای افزایش اعتبار، از تعامل مکرر با داده‌ها، پرسش‌های پیگیری، بازبینی مشارکت‌کنندگان و سه‌سویه‌سازی استفاده شد. تحلیل داده‌ها به شناسایی ۱۴۰ مضمون پایه، ۲۸ مضمون سازمان‌دهنده و ۷ مضمون فراگیر به‌عنوان عناصر اصلی مدیریت فرهنگی انجامید که شامل شایستگی‌های فردی و اعتقادی مدیر، شایستگی‌های اخلاقی–رفتاری، شایستگی‌های دانشی–حرفه‌ای، شایستگی‌های رفتاری–مدیریتی، فرهنگ و ارزش‌های سازمانی اسلامی، حکمرانی و رهبری و مدیریت فرهنگی است. افزون بر این، ۴۲ مضمون پایه، ۸ مضمون سازمان‌دهنده و ۴ مضمون فراگیر به‌عنوان عناصر فرعی (زمینه و محیط فرهنگی، ارزش‌ها و اخلاق کار اسلامی، تصمیم‌گیری اسلامی و رهبری اسلامی تطبیقی) شناسایی شد که نشان‌دهنده ماهیت چندلایه و ارزش‌محور مدیریت فرهنگی علوی است. یافته‌ها حاکی از آن است که مدیریت فرهنگی در نهج‌البلاغه نظامی یکپارچه مبتنی بر جهان‌بینی توحیدی، عدالت‌محوری، کرامت انسانی و رهبری اخلاقی است و می‌تواند چارچوبی جامع برای سیاست‌گذاری، حکمرانی و عمل فرهنگی در جوامع اسلامی فراهم کند.

دانلودها

دسترسی به دانلود اطلاعات مقدور نیست.

مراجع

Tylor EB. The science of culture [1873]. Readings for a history of anthropological theory2021. p. 19-31.

Kovalenko Y. The Culture of Economic Life of Society: Essence, Basic Values, Management. Socio-Cultural Management Journal. 2022;5(2):38-67. doi: 10.31866/2709-846X.2.2022.267514.

Rahmani. Necessities of Strategic Cultural Management in Seminaries in the Era of Globalization. Strategic Studies in Public Policy. 2011;2(2):19-46.

Najafbeigi R, Azizabadi Farahani F. Designing a Model for Measuring the Impact of National Media on Cultural Development. Cultural Management Journal. 2008;2(2):1-22.

Bonyanian H. The Role of Government in Cultural Affairs, Interview and Discussion. Cultural Engineering Journal. 2006(4):16-9.

Makarem Shirazi N. Management and Leadership in Islam. 3rd ed. Qom: Hadaf; 1989.

Anaqeh A, Karami H, Aghasi S. Islamic Management with an Alawi Perspective. Management and Entrepreneurship Studies Quarterly. 2016(3).

Rajai Z, Shabani M. Analyzing Some Essentials of Islamic Management and Governance in Letter 53 of Nahj al-Balagha. Governance and Development. 2025;4(1):115-36. doi: 10.22111/jipaa.2024.426390.1145.

NoorAlizadeh M. Characteristics of Cultural Management from the Perspective of Nahj al-Balagha. Tehran: Islamic Republic of Iran Broadcasting, Political Deputy: Department of Political Research; 2019.

Shakeri M. The Impact of Ethics on Management: A Perspective from Nahj al-Balagha. Cultural Affairs Management. 2025;6(2):183-90.

Nikzadeh H, Hajibabaei HR, Rezazadeh Asgari Z, Valikhani M, Vahid J. Presenting a Competency Model for Cultural Managers from the Perspective of Nahj al-Balagha. Applied Issues in Islamic Education and Training. 2023;8(3):103-28.

Faramarznasab R, Khodri M, Heidari R. Characteristics of Imam Ali's (AS) Disciples as Cultural Managers and Educators. Strategic Research in Education and Training. 2025;21:19-43.

Kordheidari R, Amini SJ. Examining the Visionary, Attitudinal, and Behavioral Characteristics of Managers from the Perspective of Nahj al-Balagha: A Meta-Analysis of Texts. Quarterly Journal of Religion, Spirituality, and Management. 2025;11(21):61-85. doi: 10.30471/rsm.2024.10350.1394.

Mamhoori DA. Timeless Leadership: Insights from Selected Letters of Imam Ali in Nahj al-Balagha and Their Comparison with some Contemporary Leadership Theories. SSRN Electronic Journal. 2025. doi: 10.2139/ssrn.5250156.

Nilchi M, Khanifar H, PourAzat AA. Designing a Cultural Governance Evaluation Model in Light of Nahj al-Balagha. Scientific Journal of Organizational Culture Management. 2025. doi: 10.22059/jomc.2024.380906.1008698.

Munkar AMRN, Shodiq JF, Walid A. An Exploration of Islamic-Based Institutional Management Models in Madura: Between Cultural Diversity and Organizational Effectiveness. JUMPA: Jurnal Manajemen Pendidikan. 2023;4(2):82-96. doi: 10.33650/jumpa.v4i2.9281.

Sheikh Mohammadi K. Examining the Value Components of Cultural Management in Nahj al-Balagha [Master's Thesis]: Islamic Azad University, Tehran Central Branch; 2014.

Pourkiani M, Soozanchi H, Hajipour Karimi MS. Analyzing the Concept of Human in Cultural Policy Approaches. Interdisciplinary Civilizational Studies of the Islamic Revolution. 2023;1(4):33-56.

Mouliniere P, Hashemi Gilani A. Professional Training for Cultural Managers. Tehran: Center for Fundamental Research Publications; 1993.

Azimi N, Nouroozi MT, Rahimi MR. Designing and Explaining the Entrepreneurial Management Model from an Islamic Perspective (With Emphasis on the Quran and Nahj al-Balagha). Quran and Science. 2025;19(36):319-51. doi: 10.22034/qve.2025.17936.1716.

دانلود

چاپ شده

۱۴۰۵/۰۴/۰۱

ارسال

۱۴۰۴/۰۶/۱۷

بازنگری

۱۴۰۴/۰۹/۱۹

پذیرش

۱۴۰۴/۰۹/۲۶

شماره

نوع مقاله

مقالات

ارجاع به مقاله

زمانی قمی م. .، رضایی ع. ا.، و عزیز آبادی فراهانی ف. . (1405). شناسایی ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های مدیریت فرهنگی از منظر نهج‌البلاغه. نشریه پژوهش و نوآوری در تربیت و توسعه، 1-23. https://jsied.org/index.php/jsied/article/view/418

مقالات مشابه

1-10 از 225

همچنین برای این مقاله می‌توانید شروع جستجوی پیشرفته مقالات مشابه.