شناسایی عناصر برنامه درسی مبتنی بر ارکان طرح شهاب (مورد مطالعه: دانش‌آموزان دوره ابتدایی)

چکیده

زمینه و هدف: طرح شهاب که طرحی برای بهبود کیفیت آموزش‌وپرورش در ایران است، در تدوین برنامه درسی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد. شناسایی عناصر  برنامه درسی مبتنی بر ارکان این طرح مانند هدف، محتوی، روش و ارزشیابی برای بهبود کیفیت آموزش‌وپرورش و دستیابی به نتایج یادگیری مؤثر ضروری است. این توضیحات، نیاز به پژوهشی دقیق و جامع در این زمینه را نمایان می‌سازد تا راهکارهای مؤثری برای بهبود وضعیت فعلی ارائه گردد. لذا با توجه به آنچه گفته شد، این پژوهش باهدف شناسایی عناصر برنامه درسی مبتنی بر ارکان طرح شهاب در دانش‌آموزان دوره ابتدایی بود.

روش‌شناسی: این پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی، به لحاظ نوع داده‌ها، کیفی، برحسب زمان گردآوری داده، مقطعی و برحسب روش گردآوری داده‌ها یا ماهیت و روش پژوهش، تحلیل محتوای متون مصاحبه بود. جامعه آماری شامل خبرگان نظری و تجربی و حجم نمونه 19 مصاحبه‌شونده با توجه به اصل اشباع و روش نمونه‌گیری هدفمند بود. ابزار گردآوری داده‌ها مرور سیستماتیک مطالعات اسنادی و مصاحبه‌ نیمه ساختاریافته بود. برای محاسبه روایی سؤال‌های مصاحبه ازنظر خبرگان و برای محاسبه پایایی از توافق بین دو کدگذار و توافق درون آزمودنی استفاده شد که روایی و پایایی ابزارها مورد تأیید قرار گرفت. روش تجزیه‌وتحلیل داده‌ها تحلیل مضمون (مضامین پایه، سازمان دهنده و فراگیر) با نرم‌افزار MaxQDA-2018 بود.

یافته­ها: یافته‌ها نشان داد برنامه درسی مبتنی بر طرح شهاب شامل 4 عنصر هدف، محتوا، روش و ارزشيابي بود. عنصر هدف شامل مؤلفه‌های توسعه مهارت‌های پايه و تخصصي(9 شاخص)، استفاده از هنر زيبايي‌شناسي (9 شاخص)، پژوهش محوري( 7 شاخص)، فراهم‌سازی محيط يادگيري (9 شاخص)؛ عنصر محتوا شامل مؤلفه‌های چالش‌برانگیزی و پيچيدگي (3 شاخص)، فشرده‌سازی برنامه درسي (5 شاخص)، طراحي تجارب يادگيري جايگزين (5 شاخص)؛ عنصر روش شامل مؤلفه‌های تشخيص استعداد (7شاخص)، محیط‌های يادگيري غني (4 شاخص)، آموزش خلاقيت و نوآوري (4شاخص) و عنصر ارزشيابي شامل مؤلفه‌های توانايي شناختي (3 شاخص)، ویژگی‌های شخصيتي (4شاخص)، دستاوردهاي آكادميك (3 شاخص) و توانایی‌های اجرايي و رهبري (4 شاخص ) بود.

نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش حاضر می‌تواند بهبود کیفیت آموزشی، افزایش انگیزه و مشارکت دانش‌آموزان و ارتقاء مهارت‌های معلمان باشد. با شناسایی دقیق عناصر برنامه درسی، اهداف آموزشی به‌وضوح تعریف می‌شوند و محتوا و روش‌های تدریس به نیازهای یادگیرندگان تطبیق داده می‌شود. این امر منجر به ایجاد یک محیط یادگیری مؤثرتر و جذاب‌تر می‌شود که در آن دانش‌آموزان به‌راحتی می‌توانند مهارت‌ها و دانش‌های لازم را کسب کنند. همچنین، ارزیابی‌های دقیق‌تر و مؤثرتری می‌تواند به شناسایی نقاط قوت و ضعف یادگیرندگان کمک کند و در نهایت، به ارتقاء کیفیت کلی آموزش در مقطع ابتدایی منجر شود.